පැනමාවේ ටෝරිජෝස් හා ඉක්වදෝරයේ රෝල්ඩෝස්

ලිවීමට සිතා සිටියේ වැනිසියුලාවේ හියුගෝ චාවේස් ගැන වුවත් හදිස්සියේම මේ ලිපිය ලියන්න හිතුවා.මේ වන විට පිලිකාවකට ගොදුරුව සිටින චාවේස් සැත්කමින් පසුව ස්වසන ආබාධයකට ලක් වී තිබෙනවා.අපි එතුමාට ඉක්මන් සුව පතමු !

පැනමාවේ ඕමාර් ටෝරිජෝස්(ස්පාඤ්ඤය භාශාවෙන් torijos යන්න ශබ්ද කරන්නේ ටෝරියෝ ලෙසයි.) සහා ඉක්වදෝරයේ ‍ ජෙයිම්  රෝල්ඩෝස් බොහෝවිට එක හා සමාන ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කර ඇත.විශේෂයෙන්ම දුප්පතුන් පිලිබදව,බහු ජාතික සමාගම් පිලිබදව අනුගමනය කල ප්‍රතිපත්ති සමානය.එසේම දෙදෙනාගේම මරණයද එක හා සමානව සිදුවුනි.


පැනමාවේ ටෝරිජෝස්

ටෝරිජෝස්

පැනමාව ලතින් ඇමෙරිකානු රාජ්‍යයෙකි.පැනමාව ලෝක දේශපාලන කරලියේ වැදගත් වන්නේ පැනමා ඇල සම්බන්ධයෙනුයි.1882 සැලසුම් කරන පැනමා ඇල නොයෙකුත් අර්බුධ නිසා ඇන හිටියි.එහෙත් එය නැවත ආරම්භ කිරීමේ අභිලාශය 1901-1909 අතර ඇමෙරිකවේ ජනාධිපතිව සිටි තියඩෝර් රූස්වෙල්ට් තුල ඇති විය.මේ කාලයේ පැනමාව අයත්ව තිබුනේ  කොලොම්බියාවටයි.එනම් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස පැනමාව පැවතුනි.ඒ නිසා අනාගත සැලසුම් වලට අනුව පැනමා ඇල ප්‍රෙදේශය උතුරු ඇමෙරිකානු සමාගමකට පවරා දෙන මෙන් ඉල්ලා සිටියත් කොලොම්බියාව එය ප්‍රතික්ෂේප කලේය.පසුව අමෙරිකාව යුධමය පිලිවෙතක් අනුගමනය කරමින් කොලොම්බියාවෙන් පැනමාව නිදහස් කරගනිමින් එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් බවට පත් කලේය.ඒ 1903 දීය.පසුව එහි තමාට හිතවත් ආණ්ඩුවක් පිහිටුවා පැනමා ඇල සම්බන්ධයෙන් වූ ගිවිසුම අත්සන් කර නීත්‍යානුකූලව පැනමා ඇලේ අයිතිය තමන් සතු කරගත්තේය.පසුව එහි ඉදිකිරීම් 1904දී ආරම්භ කලේය.

පැනමාව එදා සිට පාලනය වූයේ එක්සත් ජනපදයේ නියමයන්ට අනූවයි.නව පැනමා පාලනය විසින් විශාල ඇමෙරිකානු සමාගම් වලට තම රටේ රිසි සේ ක්‍රීඩා කිරීමට ඉඩ හසර ලබා දුනි.

ටෝරිජෝස් ධනවාදි පවුල් වල පාලනය බිද දමා 1968 දී බලයට පත් විය.ඕමාර් ‍ටෝරිජෝස් අන් අයට හොදින් සවන් දෙයි.පැල්පත් නිවාස වල තමාගේ රැස්වීම් පැවැත්වීය.ඔහුගේ පාලනය තුල දකින සුවිශේෂිම ලක්ෂණය වන්නේ අන්තවාදි ආර්ථික ක්‍රමයක් ඇති කිරිමට තැත් නොකිරීමයි.ඔහු සමාජවාදි මත දැරූවෙක් නොවේ.එසේම ධනවාදී අදහස් දැරූවෙකුද නොවේ.එසේම ෆිදේල් කස්ත්‍රෝ,මුවම්මර් ගඩාෆි,සැල්වදෝර් ඇලෙන්ඩේ,ලුමුම්බා වැනි නායකයන් මෙන් චීනය හා සෝවියට් රුසියාවත් සමග සංධානගතවීමක් හෝ සිදු නොවුනි.සමාජවාදී පාලනයක් අනුගමනය නොකලත් ඔහු දුප්පතුන් නගා සිටුවීමේදී විශේෂ කාර්යක් ඉටු කලේය.එසේම සතුරාට වුවද කරදරයක වැටුනු විට පිහිට විමේ මානුෂීය ගුණයද ඔහු සතු විය.ඉරාන ආගමික විප්ලවයේදි ෂා රජු ඇමෙරිකාවට පැන ගියත් ඇමෙරිකාව ඔහුට රැකවරණය දීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.එවිට ඔහුට ආරක්ෂා‍ව සැපයීමට ඉදිරිපත් වූයේ ටෝරිජෝස්ය.එපමණක් නොව ඇලෙන්ඩේ අනුගාමිකයන්ටත්,කස්ත්‍රෝ විරෝධීන්ටත් එකසේ ආරක්ෂාව සැපයීමට ටෝරිජෝස් ඉදිරිපත් විය.

තම රටේ සම්පත් තම ජනතාව අතරම සමානව බෙදී යායුතු බවත් ඒවා කිසිවිටෙකත් තවත් රාජ්‍යයකට කොල්ල කෑමට ඉඩ නොදෙන බවත් ඔහු පැවසුවේය.සමානාත්මතාවය සැලකූ නිසා ඔහු බහු ජාතික සමාගම්වලට තමරට කෙලිබිමක් වීමට ඉඩ නොතැබීය.නව පැනමා ඇල වෙනුවට නව ඇලක් ඉදිකිරීමට ඔහු ජපන් සහය ලබා ගැනීමට කටයුතු කරන බව ආරංචි විය.ඒ නිසා ඔහුත් සමග දැඩිව බෙච්ටෙල් සමාගම උරණ විය.බෙච්ටෙල් සමාගම හා  අමෙරිකානු සී.අයි.ඒ ආයතන සමග දැඩි රහස් සම්බන්ධයක් පවතින අතර ඇලෙන්ඩේ,ආබෙන්ස් වැනි ප්‍රජාතාන්ත්‍රිකව පත්වුනු නායකයන් ඝාතනය කිරීමට ඩොලර් මිලියන ගණන් වියදම් කලේය.
ටෝරිජෝස් තමාගේ ප්‍රධානම අරමුණ ලෙස තබා ගත්තේ පැනමා ඇල නැවතත් පැනමාවේ පාලනයට ගැනීමයි.එවකට ජනාධිපතිව සිටි ජිමී කාටර් සමග පැනමා ඇල නැවත පැනමා පාලනය යටතට පවරන ගිවිසුමක් 1977 දි අත්සන් කෙරුණි.

ආර්ථික වශයෙන් බෙහෙවින් වැදගත් පැනමා ඇලේ සිතියමක්

ටෝරිජෝස් කිසිදිනෙක මැනුවල් නොරීගාව විශ්වාස කරනැත.ජෙනරාල් ඕමාර් ටෝරිජෝස් ගුවන් ගමන් යාමේදී නොරීගාටද ආරාධනා කරමින් ගුවනින් ගමන් කරයි.ඒ නොරීගා හා සී.අයි.ඒ ආයතනය සමග පවතින සම්බන්ධතා දන්නා නිසයි.එමෙන්ම ඔවුන්ට තමාව විනාශ කිරීමටද උවමාන බවත් ‍ටෝරිජෝස් දැන සිටියේය.වර්ෂ 1981 අගෝ 1 වැනිදා වෙනදා මෙන් නොරීගා ඔහුත් සමග ගුවන් ගමනට එක් නොවීය.යානය ගමන් කරන අතුර තුරදි යානය තුල අටවා තිබූ බෝම්බයක් පිපිරීමෙන් ටෝරිජෝස් මරණයට පත් විය.

ඉක්වදෝරයේ රෝල්ඩෝස්

රෝල්ඩෝස්

ජනරාල් ටෝරිජෝස්  අනුගමනය කරමින් මහාචාර්‍ය ජෙයිම් රෝල්ඩෝස් ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති වූයේ 1978 ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීවය.ඔහු බලයට පැමීනීමට පෙර ඉක්වදෝරය පාලනය කලේ එක්සත් ජනපදයට සුවච කීකරු ධනවාදි කණ්ඩායම්ය.ඔහුද බහුජාතික සමාගම් හි සූරාකෑමට විරුද්ධවූ නායකයෙකි.මොහුගේ අදහස්ද ටොරිජෝස්ගේ අදහස් වලට සමාන විය.සම්පත්වල අයිතිය තම රටේ ජනතාව අතර සමසේ බෙදා දීම ඔහුගේ මූලික අභිප්‍රාය විය.ඒ නිසාම ඉක්වදෝරයේ ඛණිජ හා වෙනත් සම්පත් කොල්ල කෑමට කෙල හලමින් සිටි බහු ජාතික සමාගම් වලට එරෙහිව ප්‍රතිපත්ති ක්‍රයාත්මක කලේය.

රෝල්ඩෝස්ද ටෝරිජෝස් මෙන් දුප්පතුන්ට උදව් උපකාර කලත් සමාජවාදය පිලිබද වූ මතයක් ඉදිරිපත් ‍ොනකලේය.වෙනම පාලනයක් අනුගමනය කිරීමට උත්සහා ගත් අතර අධිරාජ්‍ය විරෝධි වූ නමුත් ඇමෙරිකන් විරෝධි නොවුනු අතර අධිරාජ්‍ය වීරෝධීන් සමග සංධානගත වීමක්ද සිදු නොවුනි.ඉක්වදෝර ජනතාවගේ හා රටේ ස්වාධිපත්‍යය ආරක්ෂා කිරීමට ඔහු ඇප කැප වී කටයුතු කලේය.වැදගත්ම දේ වූයේ ඔහු විසින් හයිඩ්‍රොකාබන් ප්‍රතිපත්තියක් සම්මත කරගැනීමට ගත් වෑයමයි.එසේම ටෙක්සාකෝ සමාගම කොරහි ඔහු දැඩි විරුද්ධාකල්පයක් දැක්වීය.

එකල එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිව සිටියේ ජිමී කාටර් ය.ඔහු මෙවැනි ප්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය කලේ ඇල්මැරුණු ස්වබාවයකි.ඒ නිසාම තමාගේ ජනහිතකාමී ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කරමින් බහු ජාතික සමාගම් වලට දැඩි ප්‍රහාර එල්ල කරමින් සිටියේය.

හයිඩ්‍රොකාබන් ප්‍රතිපත්තිය 1981 දි ඉදිරිපත් කල නමුත්  එය ක්‍රියාත්මක කිරීමට තරම් කාලයක් නොවීය.මේ වන විට ඇමෙරිකාවේ ජිමී කාටර් පරදා රොනල්ඩ් රේගන් ජනාධිපතිවරණයෙන් ජය ලබා තිබුණි.ඒ නිසා ඔහු විසින් බහු ජාතික සමාගම් වලට උපරීම සහාය ලබා දුනි.ඔවුන් විසින් ඉතා දැඩිව රෝල්ඩෝස්ව විවේචනය කරන්නට විය.ඔහුට විවිධ පදනම් විරහිත චෝදනා එල්ල කොට බලයෙන් පහ කිරීම අරමුණ විය.එහෙත් නියම නායක්තව ගති ලක්ෂන පෙන්වමින් ඔහු නොසැලී ඉදිරියටම ගමන් කලේය.

summer institute of linguistics යනු ඇමෙරිකාවේ මිෂනාරි ආයතනයකි.ඔවුන් තෙල් සමාගම් වලට උදව් උපකාර කලහ.එම නිසා රෝල්ඩෝස් මෙම ආයතනයට ඉක්වදෝරයේ ක්‍රියාකාරීත්වය තහනම් කලේය.මෙය සිදු වූයේ ඉක්වදෝරයේ හයඩ්‍රොකාබන් ප්‍රතිපත්තිය ඉක්වදෝර් කොංග්‍රසයට ඉදිරිපත් කොට දින 5කිනි.

එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදය තමා වැටලීමට මාන බලමින් සිටින බව රෝල්ඩෝස් දැන සිටියේය.ඒ නිසා තමාගේ ගමන් බිමන් ක්ෂණයකින් වෙනස් කිරීමට ඔහු පුරුදු විය.ගුවන් යානයකින් ගමන් කරන්නේ නම් ඔහු අහඹු ලෙස ගුවන් යානා දෙකකින් 1ක් තෝරා ගනී.

උදා වූයේ 1981 මැයි 24 වන දිනයි.එදින ඔහු දේශනයක් සදහා ක්ව්ටෝ වල පිහිටි අතහුවල්පා නම් ගෘහස්ථ ක්‍රීඩාංගනයට ගියේය.දේශනය අවසන් කර ඔහුට යාමට තිබුනේ දකුණු  ඉක්වදෝරයටයි.පෙර ලෙසම ඔහු අහඹු ගුවන් යානයක් තෝරා ගෙන ගමන් ඇරඹීය.(ජෝන් පර්කින්සන් පවසන පරිදි එම ගුවන් යානයට ඔහු නැග්ගවීමට එක්තරා ආරක්ෂක නිලධාරියෙක් බල කර ඇත.)ටික දුරක් යන විට හදිස්සියේම යානයේ ක්‍රියාකාරීත්වය ඇන හිට කදු වැටියක් මතට කඩා වැටුනි.ජෙයිම් රෝල්ඩෝස් එසේ ඝාතනය වන්නේ නැවත වරක් එක්සත් ජනපදයේ නිර්ලජිත අතපෙවීමකින්ය.

ඉන්පසුව නැවතත් උදාවන්නේ ඉක්වදෝරයට අවාසනාවන්ත කාලයකි.නැවතත් summer institute of linguistics හා අනිකුත් තෙල් සමාගම්  ඉක්වදෝරයේ කටයුතු ආරම්භ කිරීමට නව ජනාධිපති හූර්ටාඩෝ  ඉඩ දුන්නේය.

මේවා පැහැදිලි ලෙසම සී.අයි.ඒ ඝාතන බව තේරැම් යන්නේ ‍john perkins, graham green(මොහු ලේඛකයෙකි) වැනි එක්සත් ජනපදයේ අධිරාජ්‍ය ශක්තිමත් කිරීමට උර දුන් අය විසින්ම තබන වාර්තා නිසාය.

මූලාශ්‍ර
john perkins ගේ Confessions of an Economic Hit Man කෘතිය

http://deadlinelive.info/2009/08/04/deadline-live-exclusive-the-cia-used-manuel-noriega-to-assassinate-panamanian-leader-omar-torrijos/

http://www.bookrags.com/biography/omar-torrijos/